De strijd der seksen

Vrouw versus man

In de strijd der seksen is de ongelijke maatschappelijk positie van de man ten opzichte van die van de vrouw een terugkerend onderwerp van gesprek. Ongelijkheid in inkomen en invloed zijn thema’s waar de vrouw zich om bekommert. Al jaren. De man wat minder. Hij ziet de strijd voor vrouwenrechten als een vrouwenzaak. Dat is spijtig want zolang hij zich weinig betrokken voelt bij dit onderwerp duurt de maatschappelijke ongelijkheid nog even voort. Hoe is dat zo gegroeid?

Met een vrouw kun je eindeloos praten over de man. Zij duikt in zijn psyche en neemt de tijd om zijn drijfveren en passies te duiden. Als hij zo zegt en zus doet, wat bedoelt hij daar dan mee? En waarom laat hij dit terwijl hij dat wel doet? Hoe kan het dat hij niet hetzelfde ziet als ik? De vrouw kijkt vaak met grote verbazing naar het gedrag van man en interpreteert er met wisselend plezier op los. Het gesprek varieert in mildheid, de toon is soms wat verongelijkt, al treedt er met het stijgen der jaren ook een gelatenheid op.

Wanneer de man ook deelneemt aan een gesprek over de seksen komt het maar niet tot een uitwisseling van ideeën. Man voelt zich snel aangevallen, schiet al gauw in verdedigende rol en lijkt te denken dat de beste verdediging de aanval is. Daartoe hanteert de man verschillende tactieken. De volgende drie komen vaak voor:

1. Man scheldt vrouw uit voor feminist (oftewel hij verwijt haar dat ze gelijkheid wil voor man en vrouw en komt daar mee weg want feminisme is synoniem voor tuinbroeken en haren op de benen en dat is pas echt not done). Hier toont man wel een vreemde gedachtekronkel want hij denkt dat een feminist de man niet het beste gunt. Maar waarom zou je als je de vrouw ook het beste gunt, daarmee de man te kort willen doen? Een taart kun je toch ook in gelijke stukken verdelen?
2. Man verwijt vrouw een gebrek aan humor (en dat heeft hij dus wel). En doet het onderwerp meteen af tot een non-issue waar alleen wat om te ginnegappen valt.
3. Man maakt het heel persoonlijk door te veronderstellen dat zij hem zojuist verantwoordelijk heeft gesteld voor al het door de man veroorzaakte leed op de wereld. En welke vrouw wil dat nou?

Zo blijft zo’n gesprek hangen in het meegaan ofwel ontkrachten van eerder genoemde gesprekstactieken. En krijg je maar niet een dialoog over dit onderwerp op gang. En blijft alles nog langer bij het oude.

Op een feestje kwam Saoedi Arabië ter sprake. Een man in het gezelschap sprak mij aan – wat ik nou wilde doen aan de inferieure positie van vrouwen daar. Hij verwachtte dat ik daar actie in zou ondernemen. Het ging toch om mijn “zusters aldaar”. Ik vergat hem aan te spreken op de positie van zwarte mannen in de VS, is dat dan een zaak waar hij als man zich tegenaan dient te bemoeien?

Gelukkig schiet niet iedere man meteen in een kramp als het over de vrouw gaat. Soms komt er wel een gesprek op gang over vrouwenrecht, rolverdeling, het liefdesspel, vrouwengedrag. Maar al gauw blijkt menig man niet diep na te denken over de motieven en ambities van een vrouw. Ziet hij haar liever als een raadsel? Al wil man wel, het lukt hem maar niet om vrouw echt serieus te nemen. En hoe kun je hem dit kwalijk nemen? Het beeld dat man van vrouw heeft, krijgt hij al van jongs af aan voorgeschoteld. Net zoals zij al vroeg leert wat een vrouw is en wat een man doet.

De gemiddelde man is niet gewend om zijn eigen perspectief te onderzoeken en te beschouwen. Zoals hij de wereld ziet, is ook hoe de wereld is. De positie van de man in de maatschappij, de rolverdeling van man en vrouw: het is niet iets wat hij bespiegelt. Hoe het zo gekomen is en wat ook de rol van de man daarin is, lijkt voor hem moeilijke kost te zijn. Hier ligt het perspectief van man en vrouw vaak zo ver uiteen dat het wisselen van ideeën en gevoelens over dit onderwerp een brug te ver is.

Als hij denkt dat hij het niet meer uithoudt zonder vrouw, voelt een man zich zwak. En zonder een vrouw in zijn leven, raakt een man het besef kwijt van kracht en van verschil, dat nu juist de grondslag van mannelijkheid is.
Dit is de patstelling waar Chip, een personage uit Jonathans Franzens ‘De Correcties’ zich in gevangen voelt en wat volgens hem de sleutel is van misogynie.
Wat vrouwen doen -volgens hem- is het hebben van succes gelijk stellen met het hebben van een man en zich mislukt voelen als ze er geen hebben.

Zien en gezien

De man heeft eeuwenlang bepaald hoe we de wereld duiden. In de wetenschap, de kunsten, de politiek: als je terugkijkt naar de geschiedenis is er altijd wel ergens een man aan het woord. Hij heeft ook de vrouw beschreven, geschilderd en onderzocht, zij vertegenwoordigde schoonheid, lust en kuisheid. Haar eigen stem bleef buiten beeld. De man bezag de vrouw als een fenomeen, met een blik waarmee hij het verschil in plaats van het gedeelde bescheen. Hij zag haar als een mislukte versie van hemzelf, zij was labiel en passief terwijl hij sterk en doortastend was. Hij besloot welk deel zij kreeg en wat zij wel en niet kon denken en doen. Omdat vrouw kinderen baarde, bleven voor haar veel deuren dicht.

D.H. Lawrence:
“De werkelijke moeilijkheid met vrouwen is dat ze voortdurend moeten blijven proberen zich aan te passen aan de theorieën die mannen er over ze op nahouden.”

Vorige generaties hebben een duidelijk onderscheid tussen een mannelijke en vrouwelijke identiteit neergezet. Met als gevolg dat we in onze cultuur allerlei verschillen zien tussen de seksen en vrouw en man andere rechten en plichten toedichten. Voor de vrouw en nog meer voor de man is het lastig om vooringenomenheid over sekse niet mee te laten spelen in de vraag in hoeverre iemand iets te zeggen heeft, deskundig is en een geldig perspectief heeft op de werkelijkheid.

De maatschappelijk structuren zijn geënt en nog steeds gericht op een traditioneel manbeeld. Nog steeds kiezen mensen voor ‘sterke leiders’ en zien ze mannen als Trump, Poetin en Erdogan als de personificaties daarvan. Wat deze mannen met elkaar gemeen hebben is dat ze eendimensionaal zijn en alles wat in hun buurt groeit afbranden, omdat ze vrezen dat het licht van een ander hun eigen ego in de schaduw zet. Ze oogsten bewondering omdat of ondanks ze gevaarlijk zijn. Voorbeelden van mensen die succesvol zijn terwijl ze ook ruimte overlaten voor anderen en andere ideeën, zie je helaas nog weinig in het openbare leven. Nog steeds zijn we gewoon de eerste vorm serieuzer te nemen.

Toch ben ik optimistisch gestemd. Inmiddels zijn er vanuit de wetenschap steeds meer geluiden te horen waaruit blijkt dat iedereen beter af is bij maatschappelijke gelijkheid; dat opent de poort tot zoveel meer welzijn, welvaart en geluk voor jong en oud. De verhoudingen tussen man en vrouw veranderen geleidelijk. De vrouw roert zich en nu de vrouw stukje bij beetje meer zichtbaar is in de publieke ruimte, begint ook menig man de eigen identiteit te onderzoeken en vraagtekens te zetten bij wat er van hem wordt verwacht. Past de toebedeelde rol hem wel? Al heeft de man nog veel angst om de hem bekende wereld los te laten, hij komt langzaam maar zeker in beweging. Toch blijft het zoeken naar een vrijere vorm waarin hij man kan zijn (en zij vrouw genoeg) een weerbarstig proces. Het zijn nog steeds kleine stapjes vooruit en dan weer een stap terug. Ik denk dat we pas echt grote stappen zetten als we de gelijkwaardigheid der seksen als een strijd zien van vrouw én man, van mensen dus. Zodat we eindelijk bestaande maatschappelijke structuren durven op te geven voor iets wat zoveel beter en mooier is. Ik kan niet wachten tot het zover is.